路公溪上鹤发翁,眼光照日颜如意。
厖眉垂鬓有仙骨,骈集五福天所钟。
螭头暂辍三长手,杖节扶舆入闽峤。
弧南一夜晶辉浮,海隅草木俱荣耀。
朱金拜后古所稀,绣绂全胜衣彩衣。
玉觞荐寿须珍奇,更待蟠桃结子时。
出门便有路,路与天长尽何处。今日出门去不去,去时吃苦不得住。
茧生脚背汗雨流,草鞋穿破脚不羞。大砂小刺踏入肉,疼痛连心眉总蹙。
前村落日起孤烟,客子苦饥还问宿。归来资用无一存,大悔三月不出门。
白面年少命运好,连镳结驷隘衢道,肯信无车一生老。
金西舟楫半鱼家,碧堰萧萧带夕霞。谷月暗催彭泽酒,西风寒襭邵平瓜。
孤村水落牛涔见,远戍烽高雁字斜。蓬转未须愁晦迹,暂随宵梦到蒹葭。
少年罕人事,游好在六经。
行行向不惑(huò),淹留遂无成。
竟抱固穷节,饥寒饱所更。
敝(bì)庐交悲风,荒草没前庭。
披褐(hè)守长夜,晨鸡不肯鸣。
孟公不在兹,终以翳(yì)吾情。
自小不同人交往,一心爱好在六经。
行年渐至四十岁,长久隐居无所成。
最终抱定固穷节,饱受饥饿与冷。
屋风凄厉,荒草掩没前院庭。
披衣坐守漫长夜,盼望晨鸡叫天明。
没有知音在身边,向谁倾诉我衷情。
罕人事:很少有世俗上的交往。游好:游心,爱好。六经:六种儒家经典,指《诗》、《书》、《易》、《礼》、《乐》、《春秋》。这里泛指古代的经籍。
行行:不停地走,比喻时光流逝。向:接近。不惑:指四十岁。淹留:久留,指隐退无成:指在功名事业上无所成就。
竟:最终。抱:持,坚持。固穷节:穷困时固守节操,意即宁可穷困而不改其志。饱:饱经,饱受。更:经历。
弊庐:破旧的房屋。交:接。悲风:凄厉的风。没:掩没,覆盖。庭:庭院。
“披褐”二句:表现寒夜饥寒交迫的窘状,即《怨诗楚调示庞主簿邓治中》诗中所说“寒夜无被眠,造夕思鸡鸣”之意。
孟公:东汉刘龚,字孟公。皇甫谧《高士传》载:“张仲蔚,平陵人。好诗赋,常居贫素,所处蓬蒿没人。时人莫识,惟刘龚知之。”陶渊明在这里是以张仲蔚自比,但是慨叹陶渊明却没有刘龚那样的知音。翳:遮蔽,隐没。此处有“郁闷”之意。
金行开震旦,绀殿敞晴光。花雨随风散,龛灯照佛凉。
叶垂双树露,钟动九秋霜。欲学无生法,长依水月乡。
正是木翁六六年,三朝幸作太平仙。浊醪粗饭供吾老,幻化尘生信彼天。
怯冒风波游宦海,喜观孙子种书田。初筵具共宾朋醉,何羡金张珥汉蝉。
髯张元是人中雄,喜如俊鹘盘秋空。怒如怪兽拔古松,老我不敢婴其锋。
更著短周时缓颊,智囊无底眼如月。斫头不屈面如铁,一说未穷复一说。
勍敌相扼已铮铮,二豪同军又连衡。屏山直欲把降旌,不意人间有阿经。
阿经瑰奇天下士,笔头风雨三千字。醉倒谪仙元不死,时借奇兵攻二子。
纵饮高歌燕市中,相视一笑生春风。人憎鬼妒愁天公,径夺吾弟还辽东。
短周醉别默无语,髯张亦作冲冠怒。阿经老泪如秋雨,只有屏山拔剑舞。
拔剑舞,击剑歌,人非麋鹿将如何。秋天万里一明月,西风吹梦飞关河。
此心耿耿轩辕镜,底用儿女肩相摩。有智无智三十里,眉睫之间见吾弟。
洛阳新月动秋砧,瀚海沙场天半阴。出塞能全仲叔策,
安亲更切老莱心。汉家宫里风云晓,羌笛声中雨雪深。
怀袖未传三岁字,相思空作陇头吟。
贫家女,德性温柔寡言语。终年辛苦不下机,身上却无丝一缕。
倡家女儿百不会,只向人前卖娇态。绣裀端坐青楼中,银烛荧煌照珠翠。
书言福善与祸淫,未必天工有此心。盗蹠长年颜子夭,古来颠倒非独今。
高处是昆崙,低处是东溟。昆崙推不倒,东海填不平,物之不齐物之情。
贫女莫羡倡女荣,不义富贵浮云轻。持身但如冰雪清,德耀荆钗有令名。