山环环兮相围,溪乱乱兮涟漪。
花漫漫兮不极,路缭缭兮安之。
弃舟步岸兮欲进复疑,山平阜断兮忽得平原巨泽,
莽不知其东西。桑麻言言兮田野孔治,
风回地近兮将亦闻乎犬鸡。信有居者兮,
盍亦往而从之。语何为乎独秦,
服何为乎异时。见何惊兮遌错,
貌何野而栖迟。问何迂兮古昔,
听何感而喑噫。秦崩晋代兮河覆山移,
天颠地陷兮何有不知。上无君兮孰主,
下无令兮孰随。身群居而孰法,
子娶嫁而孰媒。既弃此而不用,
何久保而弗离。岂畏伏於乱世兮,
犹鱼潜而鸟栖。宁知君之为扰兮,
不知上之可依。岂惩薄而过厚兮,
遂笃信而忘欺。将久习以成俗兮,
亦耳目之无知。眷叙言之绸缪,
与欢意之依稀。及情终而礼阕,
忽回肠而念归。更酸频而惨頞,
叹异世之从容。惜暂遇之偶然,
嗟之离而莫同。舟招招而去岸,
帆冉冉以行风。豁山霭之披袪,
赫晓日之曈曨。惊回舟而返盼,
忽迳断而溪穷。目恍惚兮图画,
心輈张兮梦中。何一人之独悟,
遂万世之迷踪。惟天地之茫茫兮,
故神怪之或容。惟昔王之制治兮,
恶魑魅之人逢。逮後世之陵夷兮,
固人鬼之争雄。抑武陵之丽秀兮,
故水复而山重。及岸悬而磴绝,
人迹之不到兮,反疑与夫仙通。
君生其地兮,宜神气之所锺。
观颜面之峭峭兮,其秀犹有山水之余风。
悯斯民之无知兮,久鬼覆而仙蒙。
愿穷探兮远览,究非是之所从。
因高言而大唱,一洗世之昏聋。
祖龙门外神传璧,方士犹言仙可得。
东行欲与羡门亲,咫尺蓬莱沧海隔。
那知平地有青云,只属寻常避世人。
关中日月空千古,花下山川长一身。
中原别后无消息,闻说胡尘因感昔。
谁教晋鼎判东西,却愧秦城限南北。
人间万事愈堪怜,此地当时亦偶然。
何事区区汉天子,种桃辛苦求长年。
连朝黑雨暂晴时,山抹浮云似画眉。
贪看须臾成底相,不堪病眼怕风吹。
家隙司牝或并雄,斗粟尺布无弟兄。平生握手欢正洽,逐兔攫金如路逢。
壮哉桃源三义士,异姓纠结成肤功。三物一盘还一㰱,诅词烈烈蜚英风。
南阳草庐履踏趿,虎牢战气徒匌蓊。死生成败未足惜,泉台相见无赧容。
恨不停舟夜深过,踣麟反袂悲人穷。
北归已过沅湘渡,骑马东风武陵路。
山花无限不关心,惟爱桃花古来树。
闻说桃花更有源,居人共得仙家趣。
之子渔舟安在哉,我欲乘之望源去。
江头相逢老渔父,烟水苍苍云日暮。
投午拱手向我言,桃源之说非真然。
当时渔子渔得钱,买酒醉卧桃花边。
桃花风吹入梦里,自有人世相周旋。
酒醒惊怪告俦侣,远近接响俱相传。
靖节先生绝世人,奈何记伪不考真。
先生高步窘末代,雅志不肯为秦民。
故作斯文写幽意,要似寰海杂风尘。
不然川原远近蒸霞开,宜有一片随水人东来。
呜呼神明通八极,岂特秘尔桃源哉。
我闻是言发深省,勒马却辞渔父回。
及晨遍览三春色,莫便风雨空莓苔。
六王扫地阿房起,桃源与秦分一水。小国寡民君所怜,赋役多惭负天子。
天家正朔不得知,手种桃枝辨四时。遗风百世尚不泯,俗无君长人熙熙。
渔舟载入人间世,却悔桃花露踪迹。曾闻父老说秦强,不信而今解亡国。
画图曾识武陵溪,飞鸿灭没天之西。但恨于今又千载,不闻再有渔人迷。
山中三月山桃开,红霞烂漫无边涯。山家藏春藏不得,落花流水人间来。
忆昔携家窜岩谷,秦人半向长城哭。回头尘土失咸阳,矰弋徒劳羡鸿鹄。
冬裘夏葛存大朴,小国寡民皆乐俗。昼永垣篱鸡犬閒,春晴门巷桑榆绿。
渔郎偶到本无心,仙境何缘得重寻。今日武陵图上看,唯见云林深复深。
武陵川径入幽遐,中有鸡犬秦人家,家傍流水多桃花。
桃花两边种来久,流水一通何时有。垂条落蕊暗春风,
夹岸芳菲至山口。岁岁年年能寂寥,林下青苔日为厚。
时有仙鸟来衔花,曾无世人此携手。可怜不知若为名,
君往从之多所更。古驿荒桥平路尽,崩湍怪石小溪行。
相见维舟登览处,红堤绿岸宛然成。多君此去从仙隐,
令人晚节悔营营。
秦皇有地包沙漠,秦民无地堪托足。
民心咫尺不戴秦,秦令安能到空谷。
商山紫芝青门瓜,武陵洞底栽桃花。
草木不共人逃去,虞妃山赭良堪嗟。
秦皇一世二世歇,秦民万世桃花月。
渔子相逢五百年,已闻几度乾坤裂。
靖节先生曾作记,只云贤者兹避世。
时人浪作神仙传,空自渺茫涉奇异。
所种柴桑五株柳,胜是武陵千树桃。
要凭稽古力,尚阴列仙科。
宝贵终愁逼,才名已患多。
庙堂遵故事,经学到新罗。
拭眼看收拾,天池濯素波。