极目苍茫浪接天,中藏掌大一山川。当年曾比田横岛,今日重烦杨仆船。
飓力吼来风有母,妖氛扫去水无仙。临流远想熊津督,曾破周留定海埏。
十载江湖稳钓舟,忽参戎幕佐军筹。人疑白首何轻出,我为青山未遍游。
野店客魂鸡腷膊,殊方蛮语鸟軥辀。凭添一卷闽南草,翠壁题名处处留。
忍坚却聘卧江皋,知己生平不易遭。万里寒喧怀袖字,八驺临访驻郊旄。
尚惭老秃难磨盾,敢说英雄在捉刀。凭仗临淮平贼早,归程要踏武夷高。
沧波一岛起蚍蜉,牵动东征万斛舟。盗薮故多陈吊眼,军咨何藉贾长头。
扬帆风信催犀甲,传箭威声压蜃楼。谁道书生无胆力,也思摇笔杀狂酋。
忽随使节别江村,为扫闽南瘴雾昏。朝依重臣威海国,我惭高士入军门。
笔无草檄新才思,刀有征蛮旧血痕。莫笑挂冠翻入幕,报师恩即报君恩。
新葺茅庐在水南,拟栽修竹翠毵毵。持斋怕入远公社,习静便同弥勒龛。
诗就多兼唐小说,客来与作晋清谈。所惭懒废无才思,输与山阴老学庵。
少日曾贪面百城,而今万卷送浮生。一身去职如花落,两眼观书尚月明。
鸿爪春泥思往迹,马蹄秋水得闲情。天留老笔非无用,要与熙朝写太平。
豚栅鸡栖一亩宫,呼来儿女脱青红。怜他未惯蓬茅宅,笑我原来田舍翁。
麈尾可挥非祖物,菜根须咬趁童蒙。短檠镫火长镵柄,闲与诸雏话旧风。
柴扉近俯绿杨湾,回首风尘此倦还。老境逼来将白发,宦途尽处是青山。
署门客散无投刺,退院僧高自掩关。只有梦魂难恝处,君恩犹未削朝班。
身阅兴亡浩劫空,两朝文献一衰翁(wēng)。
无官未害餐周粟(sù),有史深愁失楚弓。
行殿幽兰悲夜火,故都乔木泣秋风。
国家不幸诗家幸,赋到沧桑句便工。
身阅兴亡:言元好问曾经历金元易代之变。浩劫空:大灾难,破坏严重。佛家谓世界由成、住到坏、空为四劫,空指世界毁灭。后遂以“劫”指灾难。
周粟:周武王灭商后,殷商贵族伯夷、叔齐隐居首阳山,采薇而食,不食周粟,最后饿死。楚弓:这里以“楚弓”喻金代文献。
行殿,行宫,指金之南京汴梁。夜火,鬼火。故都,指金中都燕京。金迁汴梁前之京都。乔木,高大树木,多用以喻故国、故里。
赋,吟咏、描写。沧桑,沧海桑田之省文,此指金之易代。