闲赏步易远,野吟声自高。路无人到迹,林有鹤遗毛。物外趣都别,尘中心枉劳。沿溪收堕果,坐石唤饥猱。
南国有佳人,轻盈绿腰舞。华筵九秋暮,飞袂拂云雨。翩如兰苕翠,婉如游龙举。越艳罢前溪,吴姬停白纻。慢态不能穷,繁姿曲向终。低回莲破浪,凌乱雪萦风。坠珥时流盻,修裾欲溯空。唯愁捉不住,飞去逐惊鸿。
和吹度穹旻,虚徐接建寅。不辞加一岁,唯喜到三春。燎照云烟好,幡悬井邑新。祯祥应北极,调燮验平津。树欲含迟日,山将退旧尘。兰萎残此夜,竹爆和诸邻。祝寿思明圣,驱傩看鬼神。团圆多少辈,眠寝独劳筋。茜旆犹双节,雕盘又五辛。何当平贼后,归作自由身。
一曲两曲涧边草,千枝万枝村落花。
携筇深去不知处,几叹山阿隔酒家。
翠岚迎步兴何长,笑领渔翁入醉乡。
日暮渚田微雨后,鹭鹚闲暇稻花香。
仲尼既已没,余亦浮于海。
昏见斗柄(bǐng)回,方知岁星改。
虚(xū)舟任所适,垂钓非有待。
为问乘槎(chá)人,沧洲复何在。
孔夫子已经死了许多年,我如今也在乘船浮游大海。
天黑见北斗星斗柄掉转,才知道新的一年已经到来。
任轻便的木船随意飘去,垂下钓竿并没有什么期待。
问一问那乘槎归来的人,海上仙洲究竟在什么地方?
仲尼:即孔子。孔子姓孔名丘,字仲尼,后世尊称为孔子。浮于海:语意,表示不得志而避世。
昏:黄昏,天色将晚时。斗柄:指北斗七星第五至第七的三颗星。回:指回复到前一年年终时的位置。岁星:即木星。古人以其岁行一次,用以纪年。岁星改,是说一年又要过去了。
虚舟:轻舟。
乘槎人:槎,指竹、木筏。沧洲:指海上可供隐居之处。
满眼青山未得过,镜中无那鬓(bìn)丝何。
只言旋老转无事,欲到中年事更多。
满眼望去青山依依,只是没有闲情游过。镜中的我已经鬓发苍白,满心无奈又能如何呢?
少时忙碌,原想着到老了就轻松自在,哪知现在人到中年,才发现尘事更多。
书怀:书写胸中的感怀。无那:无奈,没有办法。
旋:很快。
流水淘沙不暂停,前波未灭后波生。
令人忽忆潇湘渚(zhǔ),回唱迎神三两声。
江中流水一刻不停歇地冲刷着沙砾,前面的波浪尚未退去后面的波浪已经生成。
使人忽然回忆起昔日漫步潇湘洲头的往事,不禁和着迎神曲调唱了几声。
潇湘:潇水和湘水在今湖南省零陵县北会合。此借潇湘泛指湖南一带。刘禹锡曾谪居朗州十年,此云“忽忆”,可知此诗作于其后。迎神:迎神曲,湖南一带民间祀神歌曲。
城里无闲处,却寻城外行。田园经雨水,乡国忆桑耕。
傍涧蕨薇老,隔村冈陇横。何穷此心兴,时复鹧鸪声。
二月已破三月来,渐老逢春能几回。
莫思身外无穷事,且尽生前有限杯。
二月已经过去三月来到,渐渐老去的人遇到春天还能有几次?
不要想身外无数的事情,先饮尽眼前的不多的杯中物。